اشتباهات رایج در طراحی اتاق تمیز

اتاق تمیز (Clean Room) محیطی کنترل‌شده است که در آن سطوح آلودگی، دما، رطوبت و فشار به‌دقت تنظیم می‌شوند. هرگونه خطا در طراحی اتاق تمیز می‌تواند کیفیت محصولات، عملکرد تجهیزات و سلامت کارکنان را تحت تأثیر قرار دهد. این مقاله به اشتباهات رایج در طراحی اتاق تمیز و راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از این مشکلات می‌پردازد.

1. انتخاب نادرست کلاس تمیزی

اشتباه:

• انتخاب کلاس تمیزی بدون در نظر گرفتن استانداردهای ISO 14644 یا الزامات پروژه، منجر به ناکارآمدی و افزایش هزینه‌ها می‌شود.

راه‌حل:

• به‌دقت بررسی کنید که هر کلاس (مثلاً ISO 5 یا ISO 8) برای چه صنعتی مناسب است.
• با استانداردهای مرتبط مانند GMP و FDA مطابقت داشته باشید.

2. عدم هماهنگی میان طراحی و نیازهای عملیاتی

اشتباه:

• عدم درک دقیق از نیازهای عملیاتی منجر به طراحی نامناسب سیستم‌های تهویه، فیلتراسیون و فشار می‌شود.

راه‌حل:

• قبل از طراحی، جلسات مشورتی با پرسنل فنی و عملیاتی برگزار کنید.
• جریان کار (Workflow) را برای جلوگیری از آلودگی‌های متقاطع به‌خوبی شبیه‌سازی کنید.

3. طراحی نادرست جریان هوا

اشتباه:

• جهت و سرعت نامناسب جریان هوا باعث انباشت ذرات معلق و افزایش ریسک آلودگی می‌شود.

راه‌حل:

• از جریان هوای لامینار در محیط‌های حساس (مانند صنایع دارویی) استفاده کنید.
• از جریان توربولنت در فضاهای کم‌خطر بهره بگیرید.
• از سیستم‌های تهویه با فشار مثبت یا منفی برای کنترل آلودگی استفاده کنید.

بیشتر بخوانید | هواساز هایژنیک

4. انتخاب نادرست فیلترها

اشتباه:

• استفاده از فیلترهای ناکارآمد باعث نفوذ ذرات و ایجاد آلودگی می‌شود.

راه‌حل:

• برای ذرات بسیار ریز از فیلترهای HEPA یا ULPA استفاده کنید.
• پیش‌فیلترها را برای افزایش طول عمر فیلترهای اصلی به کار بگیرید.
• فیلترها را به‌طور دوره‌ای بازرسی و تعویض کنید.

5. عدم کنترل دقیق فشار

اشتباه:

• عدم تنظیم صحیح فشار مثبت یا منفی بین اتاق تمیز و فضاهای خارجی منجر به ورود آلودگی یا خروج هوای پاک می‌شود.

راه‌حل:

• در محیط‌هایی مانند آزمایشگاه‌ها و اتاق‌های عمل، فشار مثبت را برای جلوگیری از ورود آلودگی به کار بگیرید.
• در بخش‌های عفونی از فشار منفی استفاده کنید تا از انتشار آلودگی جلوگیری شود.

بیشتر بخوانید | اتاق تمیز داروسازی

6. عدم توجه به کنترل رطوبت

اشتباه:

• رطوبت نامناسب می‌تواند کیفیت محصولات را تحت تأثیر قرار دهد و موجب رشد میکروبی شود.

راه‌حل:

• از رطوبت‌زن و رطوبت‌گیرهای مناسب برای تنظیم رطوبت استفاده کنید.
• رطوبت ایده‌آل برای صنایع دارویی معمولاً بین 30 تا 50 درصد است.
• حسگرهای هوشمند را برای پایش مداوم رطوبت نصب کنید.

7. عدم پیش‌بینی مسیرهای حرکت کارکنان و مواد

اشتباه:

• تداخل مسیر حرکت کارکنان و مواد آلوده با مسیر مواد پاک، موجب آلودگی متقاطع می‌شود.

راه‌حل:

• ورودی‌ها و خروجی‌های مجزا برای مواد و پرسنل طراحی کنید.
• نقاط تمیز و آلوده را به‌وضوح مشخص کنید.
• دوش‌های هوا (Air Shower) در ورودی‌ها برای کاهش آلودگی استفاده کنید.

8. بی‌توجهی به انتخاب مصالح و تجهیزات

اشتباه:

• استفاده از مصالح نامناسب منجر به رهاسازی ذرات و کاهش کیفیت محیط می‌شود.

راه‌حل:

• از کفپوش‌های آنتی‌استاتیک و دیوارهای صاف و بدون درز استفاده کنید.
• تجهیزات را از موادی با مقاومت بالا در برابر خوردگی و آلودگی انتخاب کنید.

بیشتر بخوانید | اهمیت کفپوش ‌های ضدآلودگی در اتاق تمیز 

9. نصب نامناسب سیستم تهویه و هواساز (AHU)

اشتباه:

• عدم نصب صحیح هواساز (AHU) باعث کاهش کیفیت هوا و افزایش هزینه‌های انرژی می‌شود.

راه‌حل:

• از سیستم‌های تهویه با ظرفیت مناسب برای حجم هوای موردنیاز استفاده کنید.
• به تعمیر و نگهداری دوره‌ای AHU توجه کنید تا از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری شود.

10. کم‌توجهی به برنامه‌های نگهداری و تعمیرات

اشتباه:

• بی‌توجهی به تعمیرات پیشگیرانه منجر به خرابی تجهیزات و کاهش بهره‌وری می‌شود.

راه‌حل:

• یک برنامه منظم تعمیر و نگهداری تدوین کنید.
• عملکرد فیلترها و سیستم تهویه را به‌طور مرتب ارزیابی کنید.
• از نرم‌افزارهای مدیریت نگهداری برای پایش عملکرد سیستم‌ها استفاده کنید.

11. طراحی غیراصولی روشنایی

اشتباه:

• استفاده از سیستم روشنایی نامناسب باعث کاهش دید و خستگی کارکنان می‌شود.

راه‌حل:

• از روشنایی غیرمستقیم و بدون انعکاس استفاده کنید.
• دمای رنگ مناسب (بین 4000 تا 5000 کلوین) را انتخاب کنید.
• سیستم‌های روشنایی LED با مصرف انرژی پایین توصیه می‌شود.

12. عدم توجه به توسعه‌های آینده

اشتباه:

• طراحی اتاق تمیز بدون در نظر گرفتن توسعه‌های آینده، موجب افزایش هزینه‌های بازطراحی در آینده می‌شود.

راه‌حل:

• ماژولار بودن طراحی را در نظر بگیرید تا به‌راحتی توسعه یابد.
• فضای کافی برای نصب تجهیزات اضافی پیش‌بینی کنید.

13. عدم آموزش کافی به پرسنل

اشتباه:

• عدم آموزش صحیح به کارکنان منجر به اشتباهات انسانی و افزایش ریسک آلودگی می‌شود.

راه‌حل:

• دوره‌های آموزشی منظم برای پرسنل برگزار کنید.
• دستورالعمل‌های نظافت و نگهداری به‌روشنی تدوین شود.
• چک‌لیست‌های روزانه برای بازرسی عملکرد کارکنان ارائه شود.

14. غفلت از نظارت و پایش مداوم

اشتباه:

• نبود سیستم‌های پایش و نظارت مداوم، باعث عدم تشخیص به‌موقع مشکلات می‌شود.

راه‌حل:

• از حسگرهای آنلاین برای پایش فشار، دما و رطوبت استفاده کنید.
• گزارش‌های دوره‌ای تهیه و تجزیه‌وتحلیل کنید تا نقاط ضعف شناسایی شوند.

نتیجه‌گیری

طراحی اتاق تمیز نیازمند دقت بالا و رعایت جزئیات فنی است. هرگونه اشتباه در طراحی می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و کاهش کارایی منجر شود. با استفاده از استانداردهای بین‌المللی، برنامه‌ریزی دقیق و آموزش مناسب، می‌توان از بروز بسیاری از اشتباهات جلوگیری کرد. همچنین، پایش مداوم و نگهداری منظم از سیستم‌ها، تضمین‌کننده عملکرد بهینه اتاق تمیز در بلندمدت خواهد بود.